1. Kopukluk ve Reddedilme
Bu alan çoğunlukla kendisini bağlanmayla ilişkili sorunlarla göstermektedir. Bu alanda ortaya çıkan şemalar istikrar, güvenlik, sevgi ve ait olma ihtiyacıyla ortaya çıkmaktadır. Aile içindeki ilişkilerde dengesizlik, kötüye kullanım, soğukluk, reddedilme veya dış dünyadan izole olma ilişkilendirilir. Bireylerin kendine zarar verici ilişkilerden uzaklaştırma veya bütünüyle yakın ilişkilerden kaçınma eğilimi göze çarpmaktadır. Bu şema alanı; terk edilme, güvensizlik, kötüye kullanılma, duygusal yoksunluk, kusurluluk ve sosyal izolasyon şemalarını içerir.
2. Zedelenmiş Özerklik ve Başarısızlık
Özerklik bağımsız hareket edebilmeyi ve aileden ayrı olabilmeyi içerir. Bu şemalara sahip bireylerin ebeveynleriyle olan ilişkilerine bakıldığında ya ebeveynlerinin onlar için her şeyi yaparak korumacı olduklarını ya da onlarla hiç ilgilenmedikleri görülmektedir. Bağımlılık/yetersizlik, hastalıklar ve tehditler karşısında dayanıksızlık, iç içe geçme/gelişmemiş kendilik ve başarısızlık şemaları bu alan içerisinde değerlendirilir.
3. Zedelenmiş Sınırlar
Bu alandaki şemalara sahip bireyler akılcı sınırları kabul etme ve öz disiplin sağlama konusunda problemler yaşamaktadırlar. Uzun vadeli hedefleri takip etme, işbirliği kurma ve haklara saygı göstermeyle ilişkili zorluklar yaşamaktadırlar. Aile içerisinde hoşgörünün fazla olması ve diğerlerine uygulanan kurallara uymalarına gerek olmaması sebebiyle yetişkin döneminde kendi memnuniyetlerini erteleme konusunda zorlanmaktadırlar. Tam tersi olarak aile içinde çok fazla kısıtlamaların olduğu durumlarda da yetişkinlik döneminde sınırlar ve disipline karşı gelme şeklinde de kendisini göstermektedir. Haklılık/büyüklenme ve yetersiz öz denetim şemaları zedelenmiş sınırlar şema alanının içerisinde bulunan şemalardır.
4. Başkaları Yönelimlilik
Bu alandaki şemalara sahip bireylerin başkalarının ihtiyaçlarını kendi ihtiyaçlarının önüne koydukları gözlemlenmektedir. Onay alma, kişiler arası ilişkileri sürdürme veya gelecek olan tepkilerden kaçınma amacıyla bireyler için önem taşımaktadır. Aile içerisinde koşullu kabul dolayısıyla çocukların sevgi ve onaylanma ihtiyacını alabilmek için kendilerini kısıtladıkları göze çarpmaktadır. Bu alandaki şemalar; boyun eğme, kendini feda ve onay arayıcılık olarak değerlendirilmektedir.
5. Aşırı Uyarılma ve Ketlenme
Bu alandaki şemalara sahip bireyler kendiliğinden ortaya çıkan duyguları ve gereksinimleri belirtmekten kaçınırlar. Duyguları baskı altında tutma ve yaşamlarıyla ilişkili içselleştirilmiş katı kurallar göze çarpmaktadır. Aile içerisinde sertlik, kuralcılığın belirgin olduğu ve oyun alanna teşvik edilmediği dikkat çekmektedir. Karamsarlık, duygusal ketlenme, yüksek standartlar ve cezalandırıcılık bu alandaki şemalardır.
Klinik Psikolog&Aile Danışmanı Sümeyra Albakır
